Truyện cổ tích Sọ Dừa

Truyện cổ tích Sọ Dừa ca ngợi vẻ đẹp bên trong mỗi con người, kể về một chàng trai có phẩm chất và tài năng đặc biệt nhưng lại luôn ẩn mình trong hình hài dị dạng.

Truyện này được trích trong sách Kể chuyện lớp 4 (1984), nêu lên bài học khi đánh giá, nhìn nhận một con người: phải xem xét toàn diện, không nên chỉ nhìn vẻ bề ngoài. Người nghèo khổ chăm chỉ lao động sẽ được đền bù, người thủy chung hiền hậu sẽ được hưởng hạnh phúc. Chỉ có kẻ ác nghiệt, chua ngoa mới phải chịu số phận hẩm hiu.

1. Mẹ con Sọ Dừa

Ngày xưa, có hai vợ chồng người nông dân hiền lành, chuyên đi làm thuê cho phú ông, đã ngoài tuổi năm mươi mà vẫn muộn đường con cái.

Một hôm nắng gắt, người vợ làm việc khát nước quá liền vào rừng tìm nước để uống. Bà chỉ thấy một cái sọ người bên trong một tảng đá, hổ bỏ lại từ lâu, trong sọ có đấy nước trong vắt. Vì khát quá bà ta đành bưng lên uống. Uống xong, bà thấy khoan khoái khác thường. Từ đấy bà có mang.

Chẳng bao lâu người chồng chết. Đến kì sinh nở, bà đẻ ra được một cục thịt tròn lông lốc^[1], có đủ mắt, mũi, mồm, tai, nhưng không có mình mẩy chân tay gì cả. Bà kinh hãi toan vứt đi thì cục thịt thốt nhiên bảo bả rằng:

– Mẹ ơi, con là người đấy! Mẹ đừng vứt đi mà tội nghiệp!

Bà cảm động, ấp iu cục thịt vào lòng, nâng niu và cho bú. Biết việc ấy, phú ông liền đuổi bà ra ở túp lều ngoài vườn sắn. Đứa con trông kì quái^[2] nhưng rất khôn, bà đặt tên là Sọ Dừa. Mỗi buổi sáng, trước khi đi làm thuê bà thường dặn con:

– Sọ Dừa ở nhà ngoan, rồi mẹ đem về cho con nắm cơm nhé!

Sọ Dừa cứ thé lớn lên nhưng nó không đi mà lại lăn lông lốc, người làng trước còn sợ, sau dần quen. Thấy Sọ Dừa ngoan, có người còn cho quà nữa.

2. Sọ Dừa nhận chăn dê và được nàng Ba thầm yêu mến

Một lần đi làm về bà thở dài bảo con:

– Giá mày như con người ta thì cũng kiếm thêm được ít gạo đổ vào nồi cho mẹ rồi đó. Hiện giờ phú ông có một đàn dê mà chưa tìm được người chăn.

Sọ Dừa nói:

– Mẹ ơi, con chăn được. Mẹ cứ nói với phú ông đi.

Thế là Sọ Dừa bắt đầu nhận việc chăn dê cho phú ông. Từ khi Sọ Dừa chăn đàn dê thì đàn dê lúc nào cũng no nê, béo trông thấy. Phú ông bằng lòng. Lão lại rất thích vì mỗi ngày Sọ Dừa chỉ ăn hết có hai nắm cơm rất nhỏ của lão.

Phú ông có ba người con gái. Đứa lớn thì ác nghiệt^[3]. Đứa thứ hai chua ngoa^[4]. Chỉ có người con thứ ba là hiền hậu^[5]. Ngày mùa, tôi tớ^[6] ra đồng làm cả, ba cô phải thay nhau mang cơm cho Sọ Dừa.

Một hôm đến lượt cô ba đi mang cơm. Đến chân núi cô nghe có tiếng sáo véo von. Cô gái cảm thấy bồn chồn^[7]. Núi thấp, cô chỉ trèo một quãng ngắn là đã lên tới lừng chừng. Đứng nấp trong bụi nhìn ra cô thấy một chàng trai tuấn tú^[8] độ mười sáu, mười bảy tuổi đang thổi sáo. Người con gái mải lắng nghe, mải nhìn quá, vịn ngay phải một cành khô. Cành khô gãy “rắc” một tiếng. Lập tức chàng trai biến ngay vào trong vỏ Sọ Dừa. Từ đấy cô ba đem lòng yêu Sọ Dừa.

3. Sọ Dừa hỏi vợ và cưới vợ

Bà mẹ Sọ Dừa chỉ phiền một nỗi là con mình người không ra người thì còn mong gì có dâu, có cháu. Sọ Dừa biết ý bảo mẹ rằng:

– Phú ông có ba cô con gái. Mẹ kiếm lấy buồng cau vào xin một cô cho con.

Bà mẹ đánh liều kiếm một buồng cau vào nói với phú ông. Lão phú ông nghe thủng câu chuyện, vuốt râu cười hề hề, cố nén giận bảo rằng:

– Con mụ hình thù quái quỷ như thế mà cũng dám chòi voi à? Nhưng thôi, mụ về bảo nó hễ có đủ các thứ này thì ta gả cho: một chĩnh vàng cốm, mười tấm lụa đào, mười con lợn béo, mười con dê béo, mười vò rượu tăm. Lại phải dựng lấy năm gian nhà ngói câu đầu bằng bạc, xà ngang bằng đồng thì ta mới cho rước dâu về.

Bà về nói với con, tưởng con thôi hẳn việc lấy vợ, không ngờ Sọ Dừa vẫn cứ khăng khăng một mực nói:

– Mẹ sang nói ngay với phú ông rằng con sẽ có đủ những thứ ấy mà còn có nhiều hơn nữa.

Bà ngần ngừ không đi sợ con nói liều. Nhưng Sọ Dừa giục mãi, bà ta lại tất tưởi vào nói với phú ông. Lần này thì lão ta có vẻ ngần ngại. Lão bảo bà mẹ:

– Để ta cho gọi cả ba đứa con gái ra đây, xem có đứa nào nó ưng lấy thằng Sọ Dừa không đã.

Lão gọi ba cô con gái ra lần lượt hỏi từng cô một. Hai cô chị đều giãy nảy như đỉa phải vôi^[9]: “Thủi thui, có là ngợm mới lấy cái thứ thằng Sọ Dừa”. Đến lượt cô ba, cô liền thưa:

– Cha đặt đâu, con xin ngồi đấy ạ!

Phú ông giận con tím mặt, song không biết nói thế nào, bèn quay lại hẹn với bà mẹ ngày đưa sính lễ^[10].

Quả nhiên đúng ngày hẹn, Sọ Dừa có đầy đủ những thứ mà phú ông thách cưới. Sọ Dừa rước dâu về đến nhà. Đến tối, khi các cây sáp lớn đã thắp sáng trưng nhà trên, nhà dưới thì không ai thấy Sọ Dừa đâu cả. Bỗng xuất hiện một chàng trai tuấn tú ở phòng trong sánh vai cùng với cô dâu đi ra chào khách. Mọi người sửng sốt. Chàng trai đó chính là Sọ Dừa đã lột bỏ cái vỏ Sọ Dừa.

4. Sọ Dừa đi sứ

Ít lâu sau, Sọ Dừa miệt mài học tập và nhân gặp khoa thi, chàng đỗ Trạng nguyên. Nhà vua cử chàng đi sứ phương Bắc. Trước khi đi chàng đưa cho vợ một hòn đá lửa, một con dao và hai quả trứng gà dặn vợ phải luôn giữ trong mình, phòng lúc gặp nạn bất ngờ.

Từ ngày thấy em lấy được chồng tuấn tú, lại đỗ Trạng nguyên^[11], hai cô chị định tâm hại em, hòng thay em làm bà Trạng.

Một hôm hai cô chị rủ em đi chơi thuyền. Chúng đẩy thuyền ra giữa dòng nước xoáy. Thuyền bị xoáy nước hút xuống chìm nghỉm. Một con cá kình^[12] lớn nuốt chửng cả thuyền lẫn người vào bụng. Cô em vẫn tỉnh táo như thường. Nhớ lời chồng dặn cô lấy dao khoét thịt cá làm cho cá vùng vẫy một lúc rồi chết nổi lên mặt nước.

Xác cá trôi dạt vào một cánh bãi bên rừng. Cô liền khoét bụng cá chui ra, rồi xẻo thịt cá, hớt muối ở bờ biển đem muối cá vào một hốc cây khô để ăn dần. Cô lại lấy cỏ khô áp vào đá lửa, lấy dao đánh đá để có lửa sưởi và nướng cá. Cô dựng một cái lều nhỏ ngay gần bờ sông chờ ngày có thuyền đi qua thì gọi. Ít lâu sau, hai quả trứng nở thành hai con gà con. Đôi gà lớn mau rõ ra một trống, một mái.

Phần kết truyện Sọ Dừa

Một buổi chiều, có chiếc thuyền lớn có cắm cờ đuôi nheo đi vào sông. Thuyền càng đến gần thì con gà trống càng gáy dồn dập:

Ò ó ó… Phải thuyền quan Trang rước cô tôi về!

Một người từ trong thuyền bước ra đứng phía đầu mũi. Người ấy chính là Sọ Dừa. Thuyền ghé bờ, Sọ Dừa đón vợ xuống thuyền.

Về đến nhà, chàng bày cỗ to mời cả nhà vợ và bà con hàng xóm sang ăn mừng.

Rượu uống nửa tuần, quan Trạng xin phép vào buồng có chút việc riêng. Lát sau quan Trạng đưa vợ ra chào mọi người. Thừa lúc mọi người tíu tít hỏi chuyện, hai cô chị lẻn ra ngoài trốn biệt.

Truyện Sự tích Sọ Dừa
Nguồn: Kể chuyện 4, NXB Giáo dục – 1984

Chú thích trong truyện Sự tích Sọ Dừa:

[1] Tròn lông lốc: tròn trịa và nhẵn nhụi.
[2] Kì quái: trông lạ lùng như loài quái vật.
[3] Ác nghiệt: độc ác, cay nghiệt.
[4] Chua ngoa: lắm điều và đanh đá.
[5] Hiền hậu: hiền lành và nhân hậu.
[6] Tôi tớ: người ăn kẻ ở để sai bảo trong nhà.
[7] Bồn chồn: nóng ruột, có cái gì bứt rứt không yên trong lòng.
[8] Tuấn tú: đẹp và có tài hơn người khác.
[9] Đỉa phải vôi: đỉa chạm phải vôi, ý nói giãy nảy lên không chịu được (thành ngữ).
[10] Đồ sính lễ: đồ dẫn thách cưới.
[11] Trạng nguyên: người đỗ đầu khoa thi đình thời phong kiến (tổ chức ở sân chầu trong cung vua).
[12] Cá kình: loài cá dữ và to ở biển.