Sự tích rét nàng Bân (Nàng Bân may áo cho chồng)

Sự tích rét nàng Bân mà nhiều người vẫn gọi là chuyện Nàng Bân may áo cho chồng lí giải nguyên nhân xảy ra đợt rét vào khoảng đầu tháng ba Âm lịch ở Bắc Bộ.

Nàng Bân may áo cho chồng
May ba tháng ròng mới trọn cổ tay.
Lạy trời cho cả gió may
Cấy xong, may nốt đêm nay cho chồng.
– Ca dao Việt Nam –

Tương truyền rằng, Ngọc Hoàng có rất nhiều người con, nhưng khác với các anh chị em của mình, nàng Bân lại là một cô gái vô cùng vụng về và chậm chạp. Chính đức tính này đã gây ra cho nàng và mọi người xung quanh không ít phiền toái.

Thế rồi, vì thương cô con gái bé nhỏ chậm chạp, vụng về, Ngọc Hoàng và Vương Mẫu mới bàn nhau là lấy chồng cho nàng Bân, để nàng có thể làm quen với việc tề gia nội trợ, biết đâu sẽ cải thiện được tính vụng về của mình.

Sau đó không lâu, hôn lễ được tổ chức. Chồng nàng Bân cũng là một người trên Thiên cung, hai vợ chồng yêu thương nhau hết mực, dù cho đây chỉ là một cuộc hôn phối được sắp bày từ người lớn.

Nàng Bân may áo cho chồng

Rồi khi mùa thu gần như đã đi qua, nàng Bân thấy không khí lạnh của mùa đông chuẩn bị kéo đến, bèn quyết tâm đan cho chồng một chiếc áo len chống rét, phần nào thể hiện tình yêu và sự đảm đang của một người vợ. Nhưng không may thay, với bản tính chậm chạm, vụng về chưa thay đổi được, việc đan áo của nàng Bân gặp khá nhiều vất vả. Nàng lấy chỉ thì quên mất kim, nàng tìm kim thì chỉ lại lạc đâu mất… chưa kể có những lúc đan hỏng phải đan lại.

Cứ thế, dù nàng không nản chí, nhưng ngày qua ngày, mùa đông trôi qua, mùa xuân gõ cửa mà nàng Bân chỉ mới đan được một đôi cổ tay. Nên ca dao có câu:

“Nàng Bân may áo cho chồng
May ba tháng ròng mới trọn cổ tay”.

Cuối cùng, đến hết tháng Giêng, rồi tới tháng hai, nàng mới thực sự đan xong chiếc áo cho chồng. Lúc này, nàng Bân chưa kịp vui mừng vì thành quả của mình ngày đêm làm được thì nhận thấy trời đã hết rét.

Chiếc áo nàng làm ra suy cho cùng cũng không còn giá trị sử dụng trong thời điểm đó. Nàng Bân buồn lắm, nức nở bật khóc. Tiếng khóc ai oán thấu tận trời xanh và tới tai Ngọc Hoàng.

Biết chuyện này, Ngọc Hoàng bèn nghĩ ra một cách để làm vui lòng con gái cưng của mình. Người ra lệnh cho Thiên đình và nhân gian trở rét thêm vài ngày vào tháng 3 Âm lịch, để nàng Bân có thể đưa chồng mặc thử chiếc áo mình vừa đan xong.

Từ đó thành lệ, hằng năm, vào khoảng cuối tháng hai, đầu tháng ba Âm lịch, tuy mùa rét đã qua, mùa nóng đã tới, nhưng có lúc tự nhiên trời trở lạnh, rét lại mấy hôm. Người ta gọi cái rét đó là sự tích rét nàng Bân.

Tục ngữ có câu: “Tháng Giêng rét đài, tháng hai rét lộc, tháng Ba rét nàng Bân” là vì thế.

Rét nàng Bân là gì?

Rét nàng Bân là cách gọi chỉ đợt rét cuối cùng của mùa đông, xảy ra vào khoảng đầu tháng ba Âm lịch ở miền Bắc Việt Nam. Đây là 1 đợt rét đậm, kéo dài vài ngày và thường kèm mưa phùn hoặc mưa nhỏ.

Tên gọi rét nàng Bân chỉ là cách giải thích mang đậm tính chất dân gian của câu chuyện Sự tích rét nàng Bân bên trên.

Thật ra nguyên nhân là do vào khoảng cuối tháng ba Âm lịch, không khí lạnh vẫn còn hoạt động, khối không khí lạnh cuối mùa di chuyển hơi lệch về phía Đông, đi qua vịnh Bắc Bộ, đưa hơi nước từ biển vào nên vẫn có thể gây ra những đợt gây ra những đợt rét đậm.

Ở một số nơi trên thế giới cũng có đợt rét này với những tên gọi khác nhau. Ví dụ ở Mỹ, người ta gọi là đợt rét Mâm xôi (Blackberry winter) vì đợt rét này xảy ra vào thời điểm hoa mâm xôi nở. Còn ở Anh lại được gọi là rét Mận gai (blackthorn winter), bởi cuối tháng 3 đầu tháng 4 là thời điểm mận gai nở hoa.

Rét nàng Bân kéo dài bao lâu?

Như đã nói ở trên, rét nàng Bân là đợt rét cuối cùng của mùa đông, chỉ kéo dài khoảng vài ngày vào khoảng đầu tháng ba Âm lịch. Tuy chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, nhưng có những năm thời tiết Bắc Bộ trở rét rất đậm trong thời gian này. Chính vì thế trong dân gian mới có câu tục ngữ:

“Rét tháng ba, bà già chết cóng”.

Bài thơ về rét nàng Bân của Tế Hanh

Bài thơ rét nàng Bân của nhà thơ Tế Hanh thấm đượm đầy cảm xúc. Tác giả mượn câu chuyện Nàng Bân may áo cho chồng để giãi bày tình cảm của mình đối với sự vất vả, quan tâm của người vợ khi phải tranh thủ những lúc nghỉ trưa và thức đêm để may áo cho chồng.

Khi em đan áo ấm cho anh
Gió còn thổi qua bàn tay lạnh
Những đôi chim tìm nhau ủ cánh
Mây đầy trời, rơi rớt nắng mong manh.

Em vội dệt thời gian qua sợi thắm
Những giờ trưa không nghỉ những đêm thâu.
Sợi len mịn so sợi lòng rối rắm
Áo đan rồi, mùa lạnh hết còn đâu!

Em gửi áo lo anh giận dỗi
Nhận áo em, anh lại ngại em phiền.
Đời cán bộ ít giờ nhàn rỗi
Vì việc chung đôi lúc nhẹ niềm riêng.

Hoa bắt đầu thưa thớt cuối đường xuân
Cành cây đã sum suê lá đậm.
Tháng ba đến với những ngày nắng ấm
Bỗng mùa đông trở lại! Rét nàng Bân.

Nàng Bân xưa may áo ấm cho chồng
Áo may xong không còn mùa lạnh nữa.
Nàng Bân khóc, đất trời thương lệ ứa
Cho rét về đáp lại nỗi chờ mongSự tích rét nàng Bân mà nhiều người vẫn gọi là chuyện Nàng Bân may áo cho chồng lí giải nguyên nhân xảy ra đợt rét vào khoảng đầu tháng ba Âm lịch ở Bắc Bộ..

Anh mặc áo của em và cảm thấy
Bàn tay yêu nhân ấm gấp hai lần.
Thời gian hiểu lòng ta biết mấy:
Có tình người nên có rét nàng Bân.

Bài thơ về rét nàng Bân
Tác giả: Tế Hanh (1957)